استفاده از مطالب، تصویرسازی ها، عکس ها، فیلم ها و پادکست ها با ذکر منبع و لینک مستقیم به وب سایت پلاك 52 بلامانع است.
جشن خردادگان از جشن‌های ماهانه ایران باستان است. در شماره قبل گفته شد که ایرانیان باستان همان‌طور که بر هر ماه نامی نهاده بودند، سی روز ماه را نیز نام‌گذاری کرده بودند و هر گاه نام روز و ماه یکی می‌شد، جشنی با همان نام برگزار می‌کردند.
نام ششمین روز از هر ماه خرداد بوده، بنابراین روز ششم از ماه خرداد (خرداد روز از خرداد ماه) جشن خردادگان برگزار می‌گشته است. ابوریحان بیرونی در صفحه ۲۴۸ آثار الباقیه‌اش آورده:
خرداد روز، روز ششم خرداد ماه است. خرداد امشاسپندانی است که به تربیت درختان و نباتات و زایل کردن پلیدی از آب گمارده شده است.
معنا و مفهوم خرداد چیست؟
خرداد به معنای رسایی و کمال نام یکی از هفت امشاسپندان باستان است. هینلز که محقق اسطوره‌های ایرانی‌است، خرداد را به معنای تمامیت، کلیت و پُری دانسته است.
زرتشت اهورا مزدا را با شش صفت متعالی مربوط دانسته است که همه معنوی و از جنبه‌های والای یزدان است. بعدها این صفات خاص اهورایی، با عقیده کهن هند و ایرانی‌ها -که اولین طایفه‌ای بودند که در ایران می‌زیستند- در آمیخته و به صورت فرشتگان مقرب درگاه اهورا مزدا یا وزیران و کارگزاران او، عهده دار سرپرستی بخشی از آفرینش‌های نیک گشتند.
سپنتامینو، نگهبان انسان
در رأس این شش فروزه ایزدی، سپنتامینو قرار گرفت که از صفات اهورامزدا بود به معنای روح مقدس و خرد پاک. سپنتامینو نگاهبان انسان است و سایر امشاسپندان هم، هر کدام یک صفت الهی داشتند. در مقابل هر امشاسپندان، اهریمنی قرار داشت. به عنوان مثال در برابر سپنتامینو، انگره‌مینو یا اهریمن را قرار دادند به معنای روح خبیث و ناپاک.
برای مطالعه شما :
از آن‌جایی که سپنتامینو بهترین و کامل‌ترین صفت یزدان به شمار می‌رفته است، در اوستاهای بعدی به اشتباه، اهورامزدا جایگزین سپنتامینو شده، در رأس امشاسپندان‌ها و در برابر انگره‌مینو یا اهریمن قرار گرفته‌است.
آیا در دین زرتشت، ثنویت وجود دارد؟
همین اشتباه موجب شکل‌گیری یکی از ایراداتی شده که به دین زرتشت وارد گشته است؛ چرا که به خیال این که زرتشتیان مقام اهریمن را تا حد اهورامزدا بالا برده‌اند، مسئله ثنویت دین زرتشت مطرح گشت! در صورتی که اهریمن در برابر سپنتامینو قرار داشته است، نه در برابر و همپایه اهورامزدا.
نکته مهم و قابل تأمل این است که در فلسفه ایران باستان تمام این‌ها (فرشته، اهریمن، دیوها) واقعیت دارند ولی هستی ندارند. آن‌ها نماد هستند و فقط در عالم نسبیت و اندیشه آدمی ظاهر می‌شوند و تنها تاثیر آن‌ها بر حواس قابل درک است.
نیستی و نقصان شر است و جوهر هستی در هست‌هاست،
والاترین فقدان در وجود اهریمن یا انگره مینو متجلی است. به تعبیری ساده‌تر فقدان ذات مقدس خرد پاک است که موجب شکل گیری روح خبیث و ناپاک می‌گردد. پیشینیان این عدم محض را اهریمن نام نهاده‌اند که در حقیقت یک مفهوم ذهنی‌ست که فقط در عالم ذهن وجود دارد و نه در جهان هستی. اهریمن آفریدگار نیست، اختیار ندارد، به خودی خود قدرت ندارد. او تنها در صورت فقدان سپنتامینو‌است که قدرت پیدا می‌کند. آن هم نه در جهت خلق و آفرینش، بلکه در جهت ویرانگری.
با ذات پاک و خدایی‌ست که می‌توان جلوی بروز ذات پلیدی و اهریمنی را گرفت. با فکر نیک، مثبت، سازنده و زاینده است که می‌توان فکر ناپاک، منفی و ویران‌گر را از بین برد. با راستی و درستی می‌توان بر دروغ، گمراهی و خطا فائق آمد. تنها عشق و فروتنی می‌تواند خودبینی و خودسری را از بین ببرد و با فراوانی و آب و آبادانی می‌شود بر فقر و قحطی غلبه کرد و این یکی از وظایف «خرداد امشاسپند» است که با وجود خود از جان گرفتن دیو تاریچ (دیو تنگی و قحطی) جلوگیری کرده، خشک‌سالی را ریشه‌کن کند و خوراک را در دهان مردم شیرینی و آشام را گوارایی دهد.
مایملک دنیوی خرداد آب است
خرداد سرچشمه زندگی و رویش است که با وجودش، هماورد خاصش (گرسنگی و تشنگی) امکان تجلی پیدا نمی‌کنند. خرداد مظهری است از مفهوم نجات بشریت که با آب در ارتباط است. مایملک دنیوی خرداد آب است. هستی، زایش و پرورش همه موجودات جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست. از این روست که آب مقدس است.
باران و منی مظاهر بارور مظاهر مادی بارورکننده‌گی در طبیعت و جانوران هستند. همان‌گونه که زن را منی بارور می‌کند، زمین را نیز باران بارور می‌سازد. از آن جایی که در موسم ماه خرداد، آب برای کشت و زراعت بیشتر مورد احتیاج و سودمند می‌باشد، لذا کشاورزان به شکرانه نعمت آب، به این جشن توجه ویژه داشته و از امشاسپندان «خرداد» تجلیل می‌نمودند.
وضعیت جغرافیایی در شکل‌گیری آداب و رسوم یک منطقه نقش به سزایی دارد،
خشک بودن آب و هوای ایران سبب مقدس بودن آب و درختان در نزد ایرانیان باستان شده است. از این رو مردم از اعصار گذشته جشن‌ها و مراسمی برای احترام به آب و ارزش آن برپا می‌کردند. چون خرداد نگهبان آب است در جشن خردادگان مردم درکنار چشمه، رودخانه یا جویبار دور هم جمع می شدند، خرداد یشت می خواندند و یزدان پاک را نیایش می‌کردند.
از دیگر رسوم جشن خردادگان رسیدگی به آبراهه‌ها، حفر چاه‌های جدید و نو کردن کاریزها بوده است. مردم پس از این کارها تن به آب می‌سپردند و به شادی، خوردن و آشامیدن می‌پرداختند. چرا که خرداد نماد رسایی، فراوانی و کمال بوده است و خردادگان را نوعی شکران نعمت می‌دانستند.
تفاوت است بین این دیدگاه با مکاتب و فرهنگ‌هایی که خوردن و آشامیدن را غیر اخلاقی و ریاضت کشیدن را ارزش می‌دانند. این‌گونه فرهنگ‌ها هر آن‌چه مادی و زمینی‌ست را اهریمنی می‌دانند! در حالی‌که ایرانیان باستان همه این نعمات را بخشش‌های خدایی و در خور حمایت می‌دانستند. با این تأکید که این انسان است که باید راه درست و استفاده متعادل از ماده را بداند.
