شعر، در تار و پود زندگی ایرانیان تنیده شده است
فارسی، بهترین زبان برای شعر و شاعری
اشاره :
برنامه‌ٔ رادیو گلها به مدت ۲۳ سال از ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷ از رادیو ملی ایران پخش می‌شد. این مجموعه برنامه‌ها جمعاً شامل ۸۵۰ ساعت مقدمه و شعرخوانی به همراه آواز بود، که در این میان تک نوازی‌هایی نیز گنجانده شده بود. طرح اصلی این برنامه از داوود پیرنیا، معاون نخست وزیر در یک دوره، بود که علاوه بر داشتنِ شهرتی به سزا در امر قضا و سیاست، دانشمندی وطن‌پرست و فرهیخته به شمار می آمد که عشق به سرزمین مادری و زبان پارسی و فرهنگ غنی ایران زمین و شعر و ادب آن دیار در وجودش ریشه دوانده بود. وی پس از بازنشستگی و ترکِ زندگیِ سیاسی، به سال ۱۳۳۵ به مدت یازده سال خود را تمام و کمال وقف تولید برنامۀ گلها کرد.
خانم جین لویسون ، به همراه همسرش لئونارد لویسون – که در سال ۲۰۱۸ این دنیا را به درود گفت – هر دو از ایران شناسان معاصر و عاشقان شهیر شعر و ادبیات پارسی هستند و از سال ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۱۲ در قالب پروژه گل ها موفق شدند بانک اطلاعاتی جامعی از برنامه گل ها با امکاناتی بی نظیر برای جستجوی علاقمندان به فرهنگ صوتی ایران را شکل بدهند که در قالب وب سایت گل ها در اختیار عموم قرار گرفته است.
پلاک ۵۲ این افتخار را داشت که با خانم جین لویسون که اخیرا توسط جامعه فرهنگی زنان ایرانی ونکوور به عنوان زن سال شناخته شده و برای سخنرانی بزرگداشت روز زن در تاریخ ۶ مارچ در ونکوور حضور دارند گپ و گفتی اختصاصی داشته باشد که امیدواریم برای شما فرهنگ دوستان، خواندنی و جالب باشد.
– پلاک ۵۲: شما و همسرتان در دوران دانشجویی چه ویژگی در شعر و فرهنگ ایرانی مشاهده کردید که جذب آن شدید و عمر خود را صرف تحقیق و مطالعه بر روی آن کردید؟
من و همسریم لئونارد، دانشجوی هنر بودیم و به شعر و عرفان علاقه خاصی داشتیم در مورد همه و ادیان مطالعه می کردیم. ولی وقتی به مولانا رسیدیم شیفته آن شدیم و تصمیم گرفتیم که به ایران سفر کنیم و فارسی یاد بگیریم و مولانا را به زبان خودش بخوانیم تا آن را کامل درک کنیم. برای همین در دهه ۷۰ به ایران سفر کردیم و هر چند که در آمریکا از دانشگاه فارغ التحصیل شده بودیم، اما برای اینکه بتوانیم در ایران بمانیم و فارسی یاد بگیریم در دانشگاه پهلوی شیراز در رشته زبان و ادبیات فارسی ثبت نام کردیم.
زمانی که همسرم در قید حیات بود، به غیر از موسیقی ایرانی موسیقی دیگری گوش نمی کردیم . با هم فارسی صحبت می کردیم و تمام مدت غرق در مطالعه و تحقیق درباره شعر و موسیقی ایرانی بودیم.
– پلاک ۵۲ : با شناخت عمیقی که شما از فرهنگ ایرانی دارید، شعر و شاعری تا چه میزان در زندگی مردم عادی ایران جاری است؟
به نظر من شعر و شاعری در زندگی مردم ایران نقش مهمی دارد و در تار و پودشان تنیده شده و به دنیای خودشان از دیدگاه شعر فکر و نگاه می کنند. به نظر من زبان فارسی با دنیایی از ایهام و ایجاز، بهترین زبان برای شعر سرودن است. برایم جالب است که ایرانی ها حتی در کارهای ساده و روزمره مثل یادگرفتن مطالب درسی و یا ضرب المثل ها، ایرانیان از شعر به زیبایی استفاده می کنند.
– پلاک ۵۲ : ایده جمع آوری برنامه گلها و ایجاد یک بانک اینترنتی برای آن، در چه زمانی به شکل گرفت و چه مدت طول کشید؟
برنامه گل ها در ابتدا با پروژه ای در کتابخانه بریتانیا تحت عنوان آرشیو های در خطر شروع شد. در آن زمان که تازه ابزار دیجیتالی مانند آی پد به زندگی ما وارد شده بود، من تصمیم گرفتم که نوارهای موسیقی که خودم از قدیم داشتم را تکمیل و به شکل دیجیتالی نگهداری کنم که متوجه شدم در اینترنت هیچ نشانی از برنامه گل ها نیست و کسی برای حفظ و معرفی این مجموعه منحصر به فرد از هنر و فرهنگ صوتی ایران کاری جدی و آکادمیک انجام نداده است. برای همین من از کتابخانه بریتانیا تقاضای کمک هزینه پژوهشی کردم و در سال ۲۰۰۵ موفق شدم که کلکسیون برنامه گل ها را جمع آوری کنم که تکمیل آن تا سال ۲۰۰۷ به طول انجامید. بعد از آن خیلی از هنرمندان و مردم با من تماس می گرفتند و می خواستند که آن ها هم به این آرشیو بی نظیر دسترسی داشته باشند. برای همین از بنیاد فرهنگی Iran Heritage در انگلستان کمک هزینه دیگری گرفتم و از سال ۲۰۰۸ طراحی یک پایگاه دیجنتالی برای این مجموعه را شروع کردیم و موفق شدیم که وب سایت گل ها را در سال ۲۰۱۲ برای استفاده عموم رونمایی کنیم.
یکی از مهم‌ترین پیامدهای برنامۀ گلها در جامعه ایران که در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ درصد بیسوادی در آن به ۸۵ در صد می‌رسید، تلفیق شعر و موسیقی و عادت دادن مردم به شنیدن شعر و موسیقی خوب بود.
– پلاک ۵۲ : به اعتقاد شما آیا برنامه گل ها صرفا یک برنامه موسیقی رادیویی بوده و یا در رشد فرهنگ جامعه زمان خود هم تاثیر داشته است؟
به احتمال قوی یکی از مهم‌ترین پیامدهای برنامۀ گلها در جامعه ایران که در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ درصد بیسوادی در آن به ۸۵ در صد می‌رسید، تلفیق شعر و موسیقی و عادت دادن مردم به شنیدن شعر و موسیقی خوب بود. این برنامه با یادآوری و معرفی دوباره بیش از ۵۶۰ شعر فارسی (از قدیم تا جدید) باعث شد مردم به گونه گسترده به عمق و غنای میراث ادبی خود پی ببرند. بر اثر پخش این اشعار از رادیو علاقه به ادبیات کلاسیک فارسی جانی تازه یافت و تقاضا برای انتشارِ دیوان‌های شاعران که سال‌ها مهجور مانده بودند و دیگر چاپ نمی‌شدند، یا کیفیت چاپ و نشر آن‌ها پایین بود ناگهان بالا رفت و کتاب فروشی‌ها و مراکز توزیع و چاپ و نشر از میزان اقبال عمومی برای خواندن این کتاب‌ها در شگفت ماندند.
– پلاک ۵۲ : برای جمع آوری این آثار، چند بار به ایران سفر کرده اید؟
فکر می کنم برای جمع آوری برنامه گل ها در بین سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ ، سه یا چهار بار به ایران سفر کردم. بعد از آن هم که مشغول طراحی و وب سایت شدیم، شاید سالی دو بار برای جمع آوری اطلاعات به ایران سفر می کردم.
– پلاک ۵۲ : در پروژه گل ها، آیا همسرتان هم با شما همراه بودند؟
بله و کمک و همراهی ایشان بسیار تاثیر گذار بود. همسرم در دو قسمت نقش بسیار مهمی در ایجاد این پایگاه اطلاعاتی برای هنر و فرهنگ و همر ایران داشت. اول اینکه ما بیوگرافی تمام گویندگان، شعرا ،خوانندگان و نوازندگان برنامه ها را به زبان فارسی و انگلیسی تهیه کردیم و بر روی سایت قرار دادیم که این کار را همسرم انجام داد. دومین کار مهم ایشان این بود که ما تمام اشعار را با دیوان شعرا مقایسه کردیم برای اینکه دیوان بسیاری از شعرای معاصر در زمان ضبط برنامه گل ها هنوز چاپ نشده بوده و ما باید از صحت کار ، اسم شاعر و نام اشعار مطمئن می شدیم که مسئولیت این کار را هم همسرم عهده دار بود.
– پلاک ۵۲ : آیا سازمان های دولتی برای این کار بزرگ به شما کمک کردند؟
سازمان های ایرانی که من را در پروژه گل ها کمک می کردند بیشتر سازمان های غیر انتفاعی مثل موزه و خانه موسیقی ایران بودند. البته رادیو ایران هم به من کمک کردند ولی ارتباط ما با همه این سازمان ها به صورت همکاری متقابل بود و برنامه های که در اختیار داشتیم را با هم تبادل می کردیم.
قرار بوده مرحوم بنان بخواند و مرحوم محجوبی یا مرحوم تجویدی بنوازد اما یکی از این بزرگواران به هر دلیلی نتوانسته هنگام ضبط برنامه حاضر شوند. برای همین شماره برنامه موجود است اما هیچگاه ضبط نشده و بعدا هم فرصت نکرده اند که آن برنامه را مجدد اجرا کنند.
– پلاک ۵۲ : آیا تمام برنامه های گل ها در وب سایت قابل دسترسی است؟
هیچ کسی فهرست دقیقی ندارد چون برنامه گل ها توسط مرحوم داوود پیرنیا در طول مدت ۱۱ سال آماده شده و جدا از فهرست موجود در رادیو بوده است و وقتی که ایشان بازنشسته می شوند و رادیو را ترک می کنند، فهرست برنامه ها را با خودشان می برند. می دانیم که بعضی از برنامه ها شماره گذاری شده اما هیچگاه ضبط نشده اند. مثلا قرار بوده مرحوم بنان بخواند و مرحوم محجوبی یا مرحوم تجویدی بنوازد اما یکی از این بزرگواران به هر دلیلی نتوانسته هنگام ضبط برنامه حاضر شوند. برای همین شماره برنامه موجود است اما هیچگاه ضبط نشده و بعدا هم فرصت نکرده اند که آن برنامه را مجدد اجرا کنند و چون آمار و اطلاعات رسمی وجود ندارد، کسی نمی داند چه اتفاقی افتاده است. اما من فکر می کنم که تمام برنامه های موجود گل ها را توانسته ایم پیدا و در وب سایت گل ها جمع آوری کنیم.
– پلاک ۵۲ :آیا با همسرتان موسیقی ایرانی گوش می کردید ؟ یا مثلا فارسی با هم حرف می زدید؟
راستش زمانی که همسرم در قید حیات بود، به غیر از موسیقی ایرانی موسیقی دیگری گوش نمی کردیم . با هم فارسی صحبت می کردیم و تمام مدت غرق در مطالعه و تحقیق درباره شعر و موسیقی ایرانی بودیم.
– پلاک ۵۲ :اگر کسی بخواهد فارسی بیاموزد، توصیه شما به او چیست؟ از کجا شروع کند؟
اگر کسی بخواهد فارسی یاد بگیرد، به نظر من بهترین کار این است که به ایران سفر کند و در کلاس های آموزشی معتبری مثل مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی حضور پیدا کند. منابع آموزش زبان فارسی در خارج از ایران کاملا محدود است و یاد گرفتن این زبان برای غیر ایرانی ها در خارج از ایران بسیار سخت است مگر اینکه شخص نبوغ و استعداد خاصی در یادگیری زبان داشته باشد. اما اگر کسی امکان سفر به ایران ندارد باید کلاس آموزش فارسی در محل اقامت خودش پیدا کند اما این مهم است که در کنار یادگیری در کلاس، در جوامع ایرانی رفت و آمد کند و آموخته های خودش را به صورت عملی تمرین کند.
– پلاک ۵۲ : آیا غذاهای ایرانی می پزید؟ به کدام غذای ایرانی بیشتر علاقه دارید؟
بله . من تمام غذاهای ایرانی – به غیر از کله پاچه – را خیلی دوست دارم و گاهی که مهمان داریم برایشان غذای ایرانی می پزم.
کاری که شروع کرده ایم، بسیار فراتر از توان ما بود و شاید فقط عشق و علاقه قلبی من و همسرم به فرهنگ، شعر و موسیقی ایرانی به ما این قدرت را بخشید که از موانع عبور کنیم و این مجموعه گرانبها را برای ایرانی و ایران دوستان جمع آوری کنیم.
– پلاک ۵۲ : آیا هیچ کدام از اخلاق و رفتار شما ایرانی شده است؟
تقریبا تمام دوستان من ایرانی هستند و دوست غیر ایرانی کم دارم و بیشتر احساس می کنم که ایرانی هستم تا آمریکایی.
– پلاک ۵۲ : ما ایرانیان چگونه می توانیم شما و همسرتان را در راهی که برای پاسداشت هنر ایرانی برگزیده اید، کمک و حمایت کنیم؟
کاری که شروع کرده ایم، بسیار فراتر از توان ما بود و شاید فقط عشق و علاقه قلبی من و همسرم به فرهنگ، شعر و موسیقی ایرانی به ما این قدرت را بخشید که از موانع عبور کنیم و این مجموعه گرانبها را برای ایرانی و ایران دوستان جمع آوری کنیم. ما هیچ منبع مالی ثابتی برای ادامه این راه نداریم و برای پیشبرد این پروژه بزرگ، بیشتر از هر زمان به کمک و حمایت مردم فرهنگ دوست ایران نیاز داریم. هر ایرانی علاقمند به فرهنگ و هنر می تواند با کمک های مالی ما را در ادامه راه یاری کند. همچنین ما نیاز به افرادی با تخصص های مختلف مثل علوم کامپیوتر ، حقوق ، حسابداری داریم که به صورت داوطلبانه دانش و تخصص خود را برای توسعه پروژه گل ها یاری کنند. لسیت کاملی از تخصص های مورد نیاز را می توانید در وب سایت گل ها( http://www.golha.co.uk) مشاهده کنید.