ستایش الهه آب در بیشاپور 

استان فارس از استان های جنوبی کشور با شیرازه فرهنگ و تمدن و مرکزیت شیراز به خاطر وجود جاذبه های متعدد تاریخی، طبیعی و مذهبی یکی از مقاصد پرطرفدار برای گردشگران داخلی و خارجی است. این استان از شمال با استان اصفهان، از شرق با استان یزد، از جنوب با استان هرمزگانو از غرب با استان کهگیلویه و بویراحمد همسایه است. فارس در طول تاریخ همواره یکی از مراکز شکوفایی و گسترش تمدن پارسی در نقاط گوناگون جهان به شمار می آمده است.

بناهای تاریخی ارزشمندی چون پاسارگاد، تخت جمشید، بیشاپور، شهر گور و کاخ اردشیر بابکان فیروزآباد و… بیانگر تمدن درخشان تاریخی ایران زمین می باشند. فارس، از سده‌ی یازده پیش از میلاد مسیح محل سکونت یکی از طایفه‌های منسوب به آریایی، به نام «پارس» بوده و نام این استان و خلیج فارس برگرفته از نام همین طایفه است.

بیشاپور از شهرهای باستانی ایران در کازرون استان فارس است که در زمان ساسانیان به سال ۲۶۶ میلادی و به دستور شاپور اول دومین و یکی از مقتدرترین پادشاهان ساسانی ساخته شد، پس از پیروزی شاپور بر والرین امپراتور روم، شاپور دستور داد در ناحیه‌ای خوش آب و هوا بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کنند.

این جاده در زمان هخامنشیان، شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل می‌کرد. شاپور نام خود را بر این شهر نهاد. معماری از اهالی سوریه قدیم به نام آپاسای (اپاسای) برای ساخت شهر تازه انتخاب شد. بیشاپور به عنوان اولین شهر ایرانی روزگار باستان دارای تاریخ شهرسازی مکتوب است. این تاریخ بر سنگ نوشته ای با دو خط اشکانی و ساسانی بر روی یکی از دو ساقه ستون بیشاپور، در مرکز شهر درج شده است.

همانند تمامی شهرهای باستانی دنیا، عاملی که باعث انتخاب این مکان برای ساخت شهر شد، وجود رودخانه پر آب شاهپور و چشمه ساسان در این منطقه است. هرجایی که منابع آبی، دسترسی و آب و هوا مناسب باشد، مکان خوبی برای احداث یک شهر است. شهر تاریخی بیشاپور هم که همه این موارد را با هم دارد.

بر اساس حفاری هایی که تاکنون در این منطقه صورت گرفته اند، می توان اینگونه گفت که بیشتر آثار دوران ساسانی در بخش شمالی شهر هستند و بیشاپور در طول زمان و در دورن اسلام به سمت جنوب گسترده شده است، طوری که آثار شناخته شده تاکنون در بخش شمالی شهر مانند معبد آناهیتا و تالار تشریفات و بقایای برج و بارو تعلق آن را به دوره ساسانی آشکار می سازد و آثار بخش جنوبی شهر همانند بقایای مسجد جامع نیز حکایت از اسلامی بودن این آثار دارند.

برای مطالعه بیشتر:

آتشکده چک چک، یادگار دختر یزدگرد سوم

یری ، شهر مردان بی دهان

ابیانه، روستای ایرانی با شهرت جهانی

مهم ترین اثر تاریخی بیشاپور

مهم ترین اثر تاریخی موجود در شهر باستانی بیشاپور را معبد آناهیتا می شناسند. آب در بین آریایی ها و دین زرتشت جایگاهی بالایی دارد. به همین خاطر در آن دوران نیایشگاه هایی را برای ستایش آب ایجاد می کردند که معبد آناهیتا در بیشاپور یکی از مهم ترین آن ها است. این نیایشگاه از منظر معماری و مهندسی، از شاهکارهای عهد ساسانی محسوب می شود. مردمان آن دوران به طرزی بسیار ماهرانه آب رودخانه شاپور را که ۲۵۰ متر با این مکان فاصله دارد، به این سمت راهنمایی و با دستگاه های مختلف آن را کنترل و تقسیم بندی کردند. هنوز هم می توان بقایای دالان های انتقال آب به معبد را مشاهده کرد.

نکته جالب توجه درباره معماری این بنا این است که بیش از نیمی از ارتفاع آن در زیر زمین قرار دارد. نیایشگاه آناهیتا، از مهم ترین بناهای عهد ساسانی و با ارزش ترین نمونه های نیایشگاه های الهه آب در جهان است.

شهر بیشاپور از دو قسمت تشکیل شده است، قسمتی به ارگ سلطنتی اختصاص دارد و بناهایی چون معبد آناهیتا، ایوان موزاییک، کاخ والرین و تالار تشریفات شاپور را در خود جای داده است. همچنین منطقه عامه نشین هم شامل قسمت‌هایی چون گرمابه، کاروانسرا و بازار و خانه های مسکونی می باشد.

شهر تاریخی بیشاپور با موهبتی که طبیعت زیبای جلگه شاپور در دشت سبز کازرون و رودخانه باصفای چشمه ساسان در اختیار آن گذارده بود و با استفاده از فرم های تمدن های دیگر در امر هنری و تزئینی و بر اساس و خواست و رویاهای بزرگ چنان با دقت طراحی و اجرا شده که با زیباترین و ثروتمند ترین شهرهای دنیای متمدن آن زمان مانند انطاکیه عروس زیبای شهرهای بیزانس ( روم شرقی) رقابت می کرد و به از آن بود .

بیشاپور براساس طرحی جدید ( هیپوداموس ) به صورت مربع مستطیل ساخته شده و تا قرن هفتم هجری قابل سکونت بوده است. دو خیابان شمالی – جنوبی و شرقی – غربی، شهر را به چهار قسمت تقسیم نموده و هرکدام از این خیابان ها به یکی از دروازه های شهر راه داشته است. دروازه اصلی شهر در ضلع غربی بوده که امروز بقایای پل آن موجود است. این شهر از چهار طرف محافظت می شده است. درضلع شمالی قلعه دختر و دیوار برج مانند، در ضلع غربی رودخانه شاپور در ضلع شرقی و جنوبی، خندق از شهر محافظت می نموده است .

• عکس ها: غلامرضا شهدادیان