حُسنِ یوسف از گیاهان محبوب و آشنای آپارتمانی‌ست که از قدیم الایام، همراه شمعدانی و برگ‌بیدی در گوشه‌ای از خانه‌ی مادربزرگ‌ها رُخی نشان می‌داده و در کُنج خاطرات ما نشسته است. این گیاه همیشه سبز و دائمی، با گونه‌های متعدد و برگ‌های رنگارنگش، نکات نگهداری ساده‌ای دارد که اگر آن‌ها را رعایت کنیم، سال‌های سال، مهمانِ خانه یا باغچه‌مان خواهد بود.

مشخصات علمی

نام علمی: Coleus blumei

نام انگلیسی: Painted nettle

 

مشخصات ظاهری

حسن یوسف، تا امروز 150 گونه‌ی مختلف دارد که تنوع زیادی در شکل و رنگ برگ‌ها دارند. گونه‌ای که برگ‌هایی قرمزرنگ دارد را، «ملکه سرخ» یا «ملکه دنباله قرمز» هم می‌نامند. ارتفاع این گیاه به حدود 50 سانتیمتر و گسترش بوته به 25 سانتیمتر می‌رسد.

  • برگ: برگ‌ها با حاشیه‌ای دندانه‌دار و نوک تیز- بسته به گونه- مخلوطی از رنگ‌های سفید، قرمز، ارغوانی، صورتی، سبز، زرد و قهوه‌ای می‌باشد. رگبرگ‌های مشخص و رنگیِ این گیاه، زیبایی خیره کننده‌ای به آن بخشیده است. برگ‌ها، پشت سر هم و بر روی ساقه‌ای زاویه‌دار و مکعبی قرار گرفته‌اند.
  • گل: گل‌های ریز و آبی‌رنگ حسن یوسف بر روی خوشه‌ی گل دهنده‌ای در انتهای ساقه ظاهر می‌شوند. از آنجایی که حسن یوسف یک گیاهِ برگ‌زینتی‌ست و گل‌های آن، زیبایی چندانی ندارند، توصیه شده برای جلوگیری از رشد ساقه‌های فرعی و نامنظم شدن شکل آن‌ها، گل‌آذین به صورت کامل و به سرعت قطع شود. اگر گل‌ها جدا نشده و وارد فازِ تولید دانه یا بذر شوند، گیاهِ اصلی از بین خواهد رفت.

حُسنِ یوسف

نیازهای محیطی

حسن یوسف اگر در داخل خانه نگهداری شود، در تمام طول سال، گلدانی زیبا و برگ‌زینتی برای منزل شماست ولی اگر در اواخر بهار، آن را در باغچه کاشته باشید، زیبایی خود را در طول تابستان و پائیز حفظ کرده و با شروع سرما در زمستان، از بین خواهد رفت.

  • نور: حسن یوسف نورپسند است و احتیاج به نور کامل و زیاد دارد. پنجره‌های نورگیر خانه، مناسب‌ترین محل برای گلدان شماست. تابش مستقیم و طولانی نور خورشید، سبب آفتاب‌سوختگی در برگ‌ها خواهد شد. مقدار نور، تأثیر بسزایی بر رنگ برگ‌ها دارد. هر چه نور کمتر باشد، رنگ برگ‌ها روشن‌تر و فاصله‌ی برگ‌ها روی ساقه، بیشتر می‌شود.
  • دما: این گیاه، گرمادوست است و اگر در زمستان، آن را خارج از آپارتمان و در سرما قرار دهید به سرعت از بین خواهد رفت. دمای مطلوب برای آن، 25 تا 30 درجه سانتیگراد بوده ولی تا 16 درجه سانتیگراد را هم تحمل می‌کند. در زمستان، گلدان را کنار رادیاتور یا شومینه قرار ندهید.
  • آبیاری: حسن یوسف از جمله گیاهانی‌ست که نیاز به آب زیادی دارد. در تابستان، هر روز آن را آبیاری کنید و در زمستان هر دو تا 3 روز یک‌بار. در تابستان، خاک گلدان باید همواره و با مقدار کمی آب، مرطوب باشد. بهتر است در زمستان، اجازه دهید خاک، بین دو آبیاری کمی خشک شود. از غرقابی کردن خاک گلدان بپرهیزید. استفاده از آب با املاح کمتر، به رشد بهتر گیاه کمک خواهد کرد.
  • رطوبت: رطوبت 50 تا 70 درصدی، برای این گیاه مطلوب است. در روزهای گرمِ تابستان، مه‌پاش کردن برگ‌های گیاه توصیه می‌شود.
  • خاک: مناسبترین خاک برای حسن یوسف، مخلوطی از خاک برگ، خاک باغچه و ماسه است.

حُسنِ یوسف

تعویض گلدان و هرس

حسن یوسف، رشد طولی نسبتاً سریعی دارد و به سرعت قد می‌کشد. هرچقدر جوانه‌های انتهایی کمتر باشند، گیاه از جوانه‌های جانبی استفاده کرده و گستردگی بیشتری پیدا خواهد کرد. پس ساقه‌های بلندِ حسن یوسف را کوتاه نگه‌داشته و در صورت نیاز، هر بهار، گلدان را تعویض کنید. برای تشخیص زمان تعویض گلدان، خاکِ رویی را کمی کنار بزنید، اگر ریشه‌ها به نزدیکیِ سطح خاک رسیده‌اند، گلدان بزرگتری برای گیاهتان فراهم کنید.

روش تکثیر

قلمه: قلمه‌گیری از حسن یوسف به دو صورت «مستقیم» و «ریشه‌دار کردن» انجام می‌شود. از اوایل تا اواسط تابستان، قلمه‌ای به طول 5 تا 7 سانتیمتر از ساقه‌ی بدونِ گُل، جدا کرده و آن را داخل ظرف آبی قرار دهید. دمای محیط را 16 تا 18 درجه سانتیگراد نگهداشته تا قلمه، ریشه بزند. بعد از ریشه دار شدن، می‌توانید آن را در گلدانی مجزا حاوی خاکبرگ، خاک باغچه و ماسه بکارید. در روش مستقیم، قلمه را بعد از جداکردن از گیاه اصلی، مستقیماً در گلدانی حاوی کمپوست می‌کارند. خاک را مرطوب کرده و گلدان را دور از تابش مستقیم خورشید نگهداشته و روی آن را با پلاستیک می‌پوشانند. 10 تا 14 روز بعد، قلمه ریشه‌دار خواهد شد.

بذر: بذرها را در گلدانی حاوی خاک سبک بکارید، به طوری که مقدار کمی خاک روی بذرها باشد و آن را آبیاری کنید. اگر قرار است گلدان در منزل نگهداری شود، هر زمانی از سال می‌توانید اینکار را انجام دهید. حدود دوهفته بعد، نهال‌های جوان ظاهر خواهند شد. آن‌ها را به گلدان اصلی و یا باغچه با خاکی غنی منتقل کنید.

حُسنِ یوسف

نکات نگهداری

  • برگ‌ها خشک شده و می‌ریزند: مقدار آبِ آبیاری را کاهش و دفعات آبیاری را افزایش دهید. به مرطوب بودن خاک گلدان دقت کنید.
  • برگ‌ها از قسمت پائین ساقه، یکباره زرد شده و می‌ریزند؛ ساقه سیاه‌رنگ شده است: زهکش گلدان را بررسی کنید. زهکشی خوب برای حسن یوسف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. غرقابی شدن خاک گلدان، باعث پوسیدگی طوقه و ریختن برگ‌ها خواهد شد.
  • برگ‌ها کمرنگ شده‌ و فاصله بین آن‌ها زیاد شده است: نور محل نگهداری، برای گیاه کافی نیست. گلدان را به محل روشن‌تری منتقل کنید.
  • لکه‌های سوخته روی برگ‌ها بوجود آمده است: نور مستقیم و طولانی خورشید، سبب آفتاب‌سوختگی در برگ‌ها خواهد شد. محل قرارگیری گلدان را تغییر دهید و از مه‌پاش کردن بیش از اندازه پرهیز کنید.
  • گیاه حالت پژمرده دارد: آبیاری بیش از اندازه، مسدود بودن زهکش گلدان، آبیاری کم و خاک خشک، کمبود نور، تابش مستقیم نورخورشید و کوچک بودن گلدان از جمله عواملی هستند که باعث پژمردگی در گیاه خواهند شد.
  • لکه‌های سفیدرنگ روی برگ‌ها ایجاد شده است: آفت مهم حسن یوسف، «شپشک آردآلود» نام دارد. در صورت مشاهده این آفت، بلافاصله برگ‌های آلوده را از ساقه جدا کنید. آفت را می‌توانید با گوش پاک‌کنِ آغشته به مایع ظرفشویی رقیق‌شده، به صورت فیزیکی حذف کرده و بعد گیاه را با آب ولرم بشورید. اگر تعداد آفت زیاد بود، بهتر است گیاه را کامل هرس کنید.
  • برگ‌های سالم، بدون هیچ نشانه‌ای، می‌ریزند: سرمای هوا و آبیاری بیش از اندازه، سبب ریزش برگ‌های سالم خواهد شد.
  • برگ‌های قدیمی زرد شده و می‌ریزند: از بین رفتن برگ‌های قدیمی امری طبیعی‌ست.