استفاده از مطالب، تصویرسازی ها، عکس ها، فیلم ها و پادکست ها با ذکر منبع و لینک مستقیم به وب سایت پلاك 52 بلامانع است.
سیده صبا میراسماعیلی
کارشناس گیاه‌پزشکی
پادشاه فصل‌ها، پائیز، خیلی زود از راه رسید تا با رنگ‌های اعجاب انگیزش در طبیعت، منظره‌هایی بی‌بدیل خلق کند. اما از این زیبایی که بگذریم، یکی از نگرانی‌های علاقمندان به گیاهان آپارتمانی، رعایت نکاتی‌ست که گیاه‌شان از فصول سرد سال هم به سلامت گذر کند. توصیه‌هایی که در ادامه می‌خوانید، شاید اندک کمکی در همین راستا باشد.
گیاهان آپارتمانی گروه بزرگی از گیاهان هستند با مشخصات ظاهری، نیازها و روش‌های گوناگون نگهداری. بسیاری از ما، گلدان‌هایی داریم که زینت‌بخش بالکن، حیاط و یا راه‌پله‌های منزلمان بوده و در دسته گیاهان آپارتمانی قرار می‌گیرند مانند گل شمعدانی.
گیاهان آپارتمانی، گونه‌های متعددی دارند؛ برخی برگ‌زینتی و همیشه‌سبزند و در واقع، خزان ندارند و برخی گل‌دار و فصلی که خزان می‌کنند. گیاهان گل‌دارِ غیرفصلی، اگر مقاوم به سرما نباشند، در فصول سرد، گل‌های خود را از دست داده و فقط برگ‌ها و یا ساقه و ریشه آن‌ها به حالتی شبیه به خواب زمستانی می‌روند تا با گرم شدن دوباره هوا، جوانه‌های برگ‌ها و گل‌هایشان ظاهر شوند مثل برگ بیدی بنفش. گروهی دیگر اما، در زمستان کاملاً خشک شده و از بین می‌روند و باید بذرهایشان را برای سال آینده جمع‌آوری کرده و مجدداً کاشت، مانند لاله عباسی. گاهی هم می‌شود، گلدانِ خشک شده را به همان صورت نگه‌داشت، خاک گلدان را دست نزد و بطور منظم آبیاری کرد تا سال آینده، بذرهای مانده در خاکِ همان گلدان، گیاه جدیدی ایجاد کند، مانند گلِ ناز آفتابی.
اما گیاهان برگ‌زینتی‌ای مثل حُسنِ یوسف که دارای فازگلدهی کوتاهی‌ست، با شروع سرما گل‌های خود را از دست داده، برگ‌هایش شادابی و رنگ کمتری خواهد داشت ولی همچنان سبز می‌ماند. برخی دیگر از گیاهان برگ‌زینتی که فاز گلدهی نداشته یا به ندرت گل می‌دهند، مثل فیکوس، دیفن باخیا و زاموفیلیا در طول سال، برگ‌های سبزشان بر روی ساقه باقی‌ست.
همانطور که در بالا اشاره شد، این گروه بزرگ از گیاهان، بسیار متنوع بوده و هر کدام، روش نگهداری خاص خود را دارند؛ لذا در ادامه مطلب، به نکات کلیِ نگهداری و مراقبت از گیاهان آپارتمانی در طول فصول سرد سال خواهیم پرداخت:
نور
فصول مختلف سال، در اثر تغییر تابش خورشید ایجاد می‌شوند پس طبیعی‌ست که در فصول سردِ سال، قدرت و زاویه تابش خورشید کم و یا متفاوت باشد. نور، یکی از عوامل حیاتی برای گیاه آپارتمانی‌ست و برهمین اساس این گیاهان را به دو دسته آفتابدوست و سایه‌دوست تقسیم می‌کنند.
اما غالب گیاهان آپارتمانی، در طول سال باید دور از تابش مستقیم نورخورشید قرار گیرند تا دچار برگ‌سوختگی نشوند. این گیاهان که در واقع سایه – آفتابدوست بوده و نیاز نوری متوسطی دارند، در فصول سرد سال هم، در پشتِ پنجره نورگیر خانه‌تان خواهند ماند.
کم‌رنگ شدن رنگ برگ‌ها، در بعضی از گیاهان طبیعی‌ست. با افزایش تابش نور خورشید در بهار و تابستان، رنگِ برگ‌ها به حالت قبل باز خواهد گشت.
اما اگر گلدانی در خارج از خانه دارید که نیاز نوری بیشتری دارد و باید گلدان را به داخل منزل منتقل کنید، حتماً نورگیرترین پنجره اتاق را برای آن در نظر بگیرید و یا از نورهای مصنوعی یا LED های مخصوص برای تأمین نیاز نوری آن استفاده کنید تا آسیب نبیند.
کم‌رنگ شدن رنگ برگ‌ها، در بعضی از گیاهان طبیعی‌ست. با افزایش تابش نور خورشید در بهار و تابستان، رنگِ برگ‌ها به حالت قبل باز خواهد گشت.
دما
یکی دیگر از نیازهای طبیعی گیاهان آپارتمانی، دمای مطلوب است که بسته به گونه، دامنه‌ی بسیار وسیعی دارد. گاهی محل سکونت شما در مناطق سردسیری‌ست و از گیاهی نگهداری می‌کنید که تحمل دمای پائین را دارد و گاهی ساکن مناطق گرمسیری هستید و باید طوری از گیاهتان نگهداری کنید که در دمای بالا، دچار پژمردگی و آسیب نشود. اما، تغییر دما در فصول سرد سال، بر روی گیاهی که همیشه داخل منزل نگهداری می‌شود تأثیر بسزایی نمی‌گذارد. نکته‌ای که بسیار مهم است، دور نگهداشتن گیاه از رادیاتور، شومینه، بخاری و هرگونه وسیله گرمایشی‌ست.
وجود گرمای بیش از اندازه و مستقیم، به مرور زمان، گیاه شما را از بین خواهد برد. ضمن اینکه استفاده از برخی وسایل گرمایشی، باعث خشک شدن هوا شده و اگر گیاه شما نیاز رطوبتی زیادی داشته باشد، باید مه‌پاش کردن آب بر روی برگ‌هایش را در فصول سرد هم ادامه دهید.
در مورد گل شمعدانی توصیه شده که پیش از شروع زمستان و یخبندان، گلدان به زیر سقف بالکن، زیر درختی با سایه انداز سبز و بزرگ و یا داخل خانه منتقل شود.
اما اگر گلدانی در بیرون از منزل دارید که حساس به تنش دمایی‌ست و ریشه آن در سرما، یخ زده و از بین می‌رود، حتماً آن را به داخل منزل و یا محلی گرم‌تر منتقل کنید. مثلاً در مورد گل شمعدانی توصیه شده که پیش از شروع زمستان و یخبندان، گلدان به زیر سقف بالکن، زیر درختی با سایه انداز سبز و بزرگ و یا داخل خانه منتقل شود.
یکی از اشتباهات رایج، استفاده از پلاستیک‌های تیره‌رنگ است که کامل روی گلدان را پوشانده و امکان تنفس به گیاه را نمی‌دهد. این کار، با ایجاد محیطی مرطوب و تاریک، حتی می‌تواند گیاه را مستعد ابتلا به بیماری‌های قارچی کند.
آبیاری
با سرد شدن هوا، نیاز آبی گیاهان آپارتمانی هم کاهش می‌یابد. این مسئله، دو دلیل دارد. گلدان‌هایی که سرما را تحمل می‌کنند و در خارج از خانه می‌مانند، بارش باران و برف، نیاز آبی آن‌ها را برطرف خواهد کرد و دیگر نیازی به آبیاری ندارند.
وصیه می‌شود، آبیاری گیاهان در فصول سرد سال، دفعات و مقدارکمتری نسبت به فصل‌های گرم داشته باشد تا از یخ‌زدگی و پوسیدگی ریشه و ساقه جلوگیری شود.
گلدان‌هایی که در داخل خانه هستند، به شرط متعادل بودن دمای خانه، اگر به همان اندازه‌ای که در تابستان‌های گرم آبیاری می‌شدند، آب در اختیارشان قرار گیرد، به دلیل سرمای هوا، امکان یخ زدن ریشه‌شان وجود دارد. به همین خاطر، در غالب مواقع، توصیه می‌شود، آبیاری گیاهان در فصول سرد سال، دفعات و مقدارکمتری نسبت به فصل‌های گرم داشته باشد تا از یخ‌زدگی و پوسیدگی ریشه و ساقه جلوگیری شود.
دیگر نکات
در طول فصول سرد سال، به گیاهتان کود ندهید، آن را هرس نکنید، از تعویض گلدان و خاک بپرهیزید زیرا هر کدام از این کارها، گیاه را وادار به صرف انرژی مضاعف برای رشد می‌کند و بالطبع، به گیاه شما تنش وارد می‌شود.
از قرار دادن گلدان در مسیر بادِ سرد اجتناب کنید؛ مثلاً کنار پنجره‌ای که معمولاً برای تهویه هوا باز می‌گذارید یا درِ ورودیِ خانه یا بالکن که به دفعات در طول شبانه روز باز و بسته می‌شوند.
اما پاییز فصل خوبی برای حذف علف‌های هرز است. دقت داشته باشید، جابجا کردن گلدان هم، باعث ایجاد تنش محیطی در گیاه خواهد شد و این کاملاً طبیعی‌ست اگر گیاه را از خارج از خانه به داخل منتقل کنید و برای یک تا دو هفته، شاهد پژمردگی، ریزش برگ و در واقع تنش در گیاه باشید. پس از مدتی، این حالت برطرف خواهد شد.
