اولین اقدامات دولت هخامنشی ایجاد جاده های نظامی- تجاری بود. از جمله ایجاد جاده شوش به جاده شاهی که از کنار دریای مدیترانه به طول 2400 کیلومتر بود و در مسیر دجله و فرات قرار داشت، همچنین به ایجاد جاده میان بابل و هند پرداخت که در هر 20 کیلومتر برای استراحت یک کاروانسرا ساخته شد.

در دوران هخامنشی بازار متولد شد و جامعه شهری به معنای اخص کلمه معنا یافت. کالبد شهر دوره هخامنشی، مربعی بود و در مرکز شهر، آتشکده قرار داشت و در اطراف آتشکده یک حوض، آبگیر، خانه و باغات بسیاری وجود داشت. در این دوران، دژ حکومتی مجموعه ای مرکب از کاخ ها، معابد، ایوان ها، تأسیسات نظامی، اداری و انبارهای آذوقه را شامل می شد. این دژ با دیوارهای سنگین محافظت می شد و در مهمترین نقاط سوق الجیشی شهر قرار داشت.

در صورت نبود عوامل طبیعی، تپه های مصنوعی برای استقرار چنین دژی برپا می شد. شار میانی، مجموعه محلاتی بود که برای استقرار طبقات ممتاز در نظر گرفته می شد و خانه هایی نسبتا مشابه را در بر می گرفت که در میان آنها بازاری وجود داشت.

مطالعه کنید : مشاغل زنان و کودکان در دوره هخامنشی – قسمت اول

مجموعه شار میانی در میان دیواری مستحکم محصور بود که دروازه هایی برای ورود و خروج به آن ایجاد شده بود. شار بیرونی مجموعه ای مرکب از محلات و خانه ها، بازارها، باغات و مزارع پراکنده در سطحی وسیع را شامل می شد و معمولا توسط یک حصار طبیعی مانند کوه، تپه، رودخانه، جنگل و امثال آن ار محیط بیرونی تفکیک می شد. شار بیرونی به سبک پارسی، شبیه روستاهای بزرگ کنونی، قابل تصور است و اکثریت جامعه شهری در آن زندگی می کردند. از ویژگی های منحصر به فرد معماری دوران هخامنشی می توان به ترکیب خود با عناصر مادها، آشوری، یونانی و آسیایی اشاره کرد.

 

برجسته ترین ساختاری که تا به امروز از این معماری باقی مانده ویرانه های تخت جمشید است که توسط پادشاه هخامنشی، داریوش بزرگ برای مصارف دولتی و تشریفاتی ساخته شد و یکی از چهار پایتخت امپراتوری بود.


Embed from Getty Images

ساخت و تکمیل تخت جمشید صد سال به طول انجامید. معماران، هنرمندان و متخصصان در ساخت تخت جمشید از بیش از سی ملل مختلف زیر نفوذ شاهان هخامنشی مانند آشوریان، مصریان، اوراتوئیان، بابلیان، لودیان، ایونیان، هندوان، سکائیان و غیره تشکیل می شدند، اما این باعث نشد که کالبد و جوهره معماری هخامنشی، تقلیدی از معماری های پیش از خود باشد. به عنوان مثال با این که تکنولوژی ستون سازی تخت جمشید کاملا یونانی است اما ستون ها شباهتی به ستون های دوریک یا آیونی ندارند.

اخیرا پرسپولیس توسط سازمان Getty به زیبایی تحت پروژه ای به نام Persepolis reimagined بازسازی شده است. این بازسازی به نحوی است که علاوه بر امکان دیدن این شاهکار معماری ایرانی، اطلاعات کاملی از گوشه و کنار آن در اختیار بیننده قرار می گیرد:

بازسازی پرسپولیس توسط Getty
تماشا کنید