فاصله‌گذاری اجتماعی، قرنطینه و محدودیت‌های اعمال شده برای دورهمی‌ها و خدمات اجتماعی در دوران همه‌گیری کرونا تا حد زیادی شیوه‌ی تعامل را در جوامع مختلف تغییر داد و ما را بیشتر از گذشته به گوشی‌های هوشمندمان وابسته کرد. اما آیا این وابستگی می‌تواند به اختلالی به‌نام نوموفوبیا منجر شود؟

نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد در چند ماه ابتدایی همه‌گیری کووید-۱۹ میزان استفاده از گوشی‌های هوشمند تا ۷۰ درصد افزایش پیدا کرد. همچنین، نتایج یک نظرسنجی که به‌تازگی در کانادا انجام شده حاکی از آن است که ۴۰ درصد از شرکت کنندگان در این نظرسنجی، امسال نسبت به آغاز پاندمی زمان بیشتری را با گوشی‌های خود صرف می‌کنند.

اتکا به فناوری‌های دیجیتال، از جمله گوشی‌های هوشمند، در دهه‌ی اخیر به‌صورت چشم‌گیری افزایش داشته، چون امروزه بسیاری از امور را از خانه انجام می‌دهیم. دورکاری، آموزش آنلاین، خرید آنلاین کالا و خواروبار، مطالعه‌ و سرگرمی و ارتباط با سرویس‌های دیجیتال مختلف تنها بخشی از مصادیق زندگی آنلاین ما هستند.

چگونه با اضطراب و نگرانی ناشی از اخبار بد مبارزه کنیم؟

رابطه‌ای که بین ما و گوشی‌های هوشمندمان ایجاد شده، به‌ویژه عوارض ناشی از استفاده‌ی بیش از حد از آن‌ها، به‌تازگی به موضوعی جذاب برای محققان تبدیل شده است. این رابطه باعث شده تا در زمانی که کاربر از گوشی خود دور است یا نمی‌تواند به آن دسترسی داشته باشد، دچار نگرانی و اضطرابی شود که آن را نوموفوبیا می‌نامند.

نوموفوبیا که نام کامل آن No-Mobile Phobia است، به‌عنوان یکی از عوارض وابستگی بسیار زیاد ما به گوشی‌ هوشمند شناخته می‌شود و آن‌طور که گفته شده است، این فوبیا در میان افرادی مانند نوجوانان و جوانان که زمان بیشتری را صرف گوشی‌های خود می‌کنند بیشتر دیده می‌شود.

بعضی از محققان حتی پا را از این تعریف هم فراتر گذاشته و معتقدند که نوموفوبیا باید به‌عنوان یک بیماری روانی شناخته شود و از طریق رفتار درمانی شناختی و سایر درمان‌های روان‌شناسی یا دارویی مورد درمان شود. اما این تعاریف ریشه در شناخت تئوری از نوموفوبیا دارند و تعاملات زندگی واقعی را که استفاده از گوشی‌ هوشمند را به یک امر ضروری تبدیل کرده است، نادیده می‌گیرند.

۱۰ نشانه بارز نوموفوبیا که باید به آن ها توجه کنید

  • آخرین چیز قبل از خواب و بعد از بیدار شدن، چک کردن گوشی همراه است.
  • همیشه پیام های خود را چک می کنید.
  • تلفن خود را همه جا با خودتان می‌برید.
  • اگر تلفن همراه تان خاموش یا اینترنت قطع شود، ناراحت شده و احساس تنهایی میکنید.
  • با استرس و عجله بسیارو غیر مطقی برای پیدا کردن گوشی، کیف خود را زیر و رو می کنید.
  • در مورد افکار یا کارهای خود، پست میگذارید.
  • مدام از تعداد لایکهای دریافتی خود در فضای مجازی آگاه هستید، این کار باعث می شود تا پست های بیشتری بگذارید.
  • گاه صدای دریافت پیام را می شنوید بدون آنکه در واقعیت پیامی دریافت کرده باشید.
  • هنگام صحبت با دوستان، همیشه موبایل خود را در دست دارید.
  • بیشتر اوقات در حال صحبت کردن با گوشی هستید، با اینکه مکالمات تلفنی زیادی دارید اما تنها هستید.

گوشی‌های هوشمند و ارتباط در هر زمان از شبانه‌روز

با توجه به مطالعات متعدد محققان روی استفاده‌ی مشکل‌زا از گوشی‌های هوشمند در میان دانشجویان، باور داریم که برخورد با نوموفوبیا به عنوان یک بیماری روانی یا نیاز به درمان دارویی برای آن اشتباه است و حتی می‌تواند مضر هم باشد.

نتایج مطالعه‌ای که به‌تازگی در Science Direct منتشر شده است بیان می‌کند که نوموفوبیا یا ترس از عدم دسترسی فرد به گوشی‌ هوشمند، معمولا بیش از آن که به میزان استفاده‌ی او از گوشی هوشمندش مربوط باشد، به شیوه‌ی استفاده از آن مرتبط است. وجود گوشی‌های هوشمند باعث شده انتظارات کاری ما تغییر کند و ۲۴ ساعت شبانه‌‌روز در دسترس باشیم، موضوعی که به یک امر عادی در جوامع تبدیل شده است.


هیچ شکی نیست که گوشی‌های هوشمند به بخش مهم و جدانشدنی از زندگی روزمره‌ی ما تبدیل شده‌اند. همان‌طور که نمی‌توان خودروها را به‌دلیل سرعت بالاتر آن‌ها نسبت به پیاده‌روی در ترافیک شهری از زندگی روزمره حذف کرد، گوشی‌های هوشمند را هم به‌دلیل افزایش سرعت اجرای امور روزمره نمی‌توان از زندگی سریع و جهانی‌شده‌ی بشر امروز حذف کرد. البته خودروها فقط یک کاربرد دارند، اما گوشی هوشمند ابزاری با چندین کاربرد است که بعضی از آن‌ها برای کاربر بسیار مفید هستند.

نگرانی از تقاضای ضمنی سرچشمه می‌گیرد

در دوران شیوع کرونا، گوشی‌های هوشمند به ابزاری برای خرید کالا و خواروبار و سفارش خوراکی تبدیل شدند، پیوند بین اعضای خانواده و دوستان را حفظ کردند و از توقف خدمات بانکی، پزشکی، آموزشی و … جلوگیری کردند. این موارد همگی نمونه‌هایی از استفاده‌ی صحیح و مفید از گوشی‌های هوشمند هستند.

در مقابل، بعضی دیگر از نمونه‌های استفاده از گوشی هوشمند هم وجود دارند که محصول معیارهای جدید اجتماعی و شغلی هستند. مشاغل نوین از شما می‌خواهند فوری به ایمیل‌ها پاسخ دهید، در تماس‌ها حضور داشته باشد و به‌نوعی همیشه در دسترس باشید که بخش بزرگی از این نیازها توسط گوشی‌های هوشمند و اپلیکیشن‌های ایمیل، ویرایش اسناد و تماس تصویری پاسخ داده می‌شوند.


این یعنی بسیاری از کارفرمایان انتظار دارند کارمندان‌شان در خارج از ساعات کاری مرسوم هم در دسترس باشند و نگرانی ناشی از همراه داشتن گوشی هوشمند (یا دور بودن از آن) یکی از محصولات این تقاضاهای ضمنی است، نه محصول استفاده از خود دستگاه.

نگرانی‌های مشابهی که از استفاده از گوشی‌های هوشمند سرچشمه می‌گیرند، در واقع به استفاده از شبکه‌های اجتماعی مرتبط هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که هرچه شما زمان بیشتری را برای استفاده از اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی اختصاص دهید، نوموفوبیای شما بیشتر می‌شود. به این معنی که نگرانی ناشی از عدم دسترسی شما به گوشی، در واقع به‌دلیل عدم استفاده از گوشی نیست و علت آن بی‌خبری از شبکه‌های اجتماعی است.

یک واقعیت : گوشی‌های هوشمند بخشی از دنیای روزانه‌ی ما هستند

رابطه‌ی پیچیده‌‌ای که ما با گوشی‌های هوشمند خود داریم به‌وضوح در نحوه‌ی بازاریابی آن‌ها برای ما و ویژگی‌های آن‌ها دیده می‌شود. گوشی‌های ما به‌عنوان ابزارهایی با خروجی خلاقانه شناخته می‌شوند و شخصی‌سازی‌ها و استفاده‌ی ما از آن‌ها بازتاب‌دهنده‌ی شخصیت خودمان است.

برای مثال به تبلیغات اپل برای آیفون نگاهی بیاندازید که چطور روی معرفی این گوشی به‌عنوان ابزاری مناسب برای همه‌ی کاربران، فارغ از علایق و استفاده‌های آن‌ها، تمرکز کرده است. این تبلیغات تا جایی پیش می‌رود که این حس را القا می‌کند که شما هرگز نباید این گوشی را کنار بگذارید و می‌توانید هر کاری که در طول روز نیاز است انجام دهید با استفاده از آیفون انجام دهید.

اضافه شدن ویژگی‌هایی مانند اپل پی و گوگل پی، تشخیص چهره و دستیارهای صوتی این حقیقت را اثبات می‌کنند که گوشی‌های هوشمند دیگر ابزارهای ساده و غیرضروری نیستند و تعاملات روزانه‌ی ما با دنیا را شکل می‌دهند. گوشی‌های هوشمند فناوری جدایی ناپذیر جوامع مدرن هستند.

مفهوم نوموفوبیا هم در نحوه‌ی استفاده از این دستگاه‌ها و هم در خطرات احتمالی مرتبط با نگرانی‌های ناشی از دسترسی نداشتن به آن‌ها مواردی را نادیده گرفته است. گوشی‌های هوشمند باعث گسترش ارتباطات و کارایی ما می‌شوند و امکان مشارکت و نفوذ ما در جامعه را فراهم می‌کنند.

البته ما باید منتقدانه به این موضوع نگاه کنیم و این را در نظر بگیریم که این دستگاه‌ها چطور و چه‌زمانی به ما کمک می‌کنند، آسیب می‌رسانند و ما را تغییر می‌دهند. خطرات احتمالی درمان نوموفوبیا در شرایط کلینیکی باعث نادیده گرفتن پیچیدگی و تنوع راه‌های استفاده‌ی ما از گوشی‌های هوشمندمان خواهد شد. این که ما با چه هدفی و چگونه از گوشی‌های هوشمندمان استفاده می‌کنیم، اغلب وابسته به عوامل خارجی است.

چگونه نوموفوبیا بر زندگی روزمره افراد تأثیر می‌گذارد؟

کافی است به اطراف خود نگاهی بیندازیم تا متوجه شویم چگونه اعتیاد به تلفن همراه و نوموفوبیا افرادی را که از آن رنج می‌برند، به نوعی “برده” تبدیل می‌کند.
در وهله اول، این اختلال فرد را مجبور می‌کند که تلفن همراه خود را مرتباً چک کند، تا جایی که سایر جنبه‌های زندگی خود را نادیده بگیرد. بنابراین این مسئله بر کار، روابط و به طور کلی بر هر جنبه دیگری از زندگی شخص که نیاز است به آن توجه کند، تاثیر منفی خواهد گذاشت.
اما تنها این نیست. اضطراب ناشی از تصور نداشتن تلفن همراه و بررسی مداوم آن، می‌تواند چنان گسترده باشد که روی زندگی شخصی فرد تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، کسی که از نوموفوبیا رنج می‌برد، ممکن است از مسافرت یا رفتن به مناطقی که پهنای باند ضعیفی دارد و ممکن است موجب قطع شدن اتصال به اینترنت و عدم آنتن‌دهی تلفن شود، اجتناب کند. یا کسی ممکن است فرصت رفتن به مکانی خاص را تنها به این دلیل که به منبع برق برای شارژ کردن تلفن همراه نزدیک نیست از دست بدهد. این مسائل ممکن است روز به روز محدودیت‌های بیشتری برای فرد ایجاد کند.

علاوه بر این، بی خوابی ناشی از وابستگی به تلفن همراه می‌تواند عواقب ناخوشایندی به همراه داشته باشد. برخی افراد حتی در طول شب بار‌ها بیدار می‌شوند تا تلفن همراه خود را چک کرده و سری به شبکه‌های اجتماعی‌شان بزنند.

راههای مقابله و درمان اختلال نوموفوبیا

نوموفوبیا یک اختلال جدی است که نیاز به درمان تخصصی دارد. افرادی که از نوموفوبیا شدید رنج می برند، در صورت عدم کنترل و درمان، دچار عصبانیت شدید، افسردگی و استرس خواهد شد. برخی از راهکارهای می تواند در مقابله و درمان این اختلال موثر باشد که شامل موارد زیر می شود:

  • ذهن خود را عادت دهید تا در زمانهای مشخص ارتباط با تلفن همراه را قطع کند. این عدم ارتباط ضروری و مفید است. ساعات مشخصی را برای خواب و غذا خوردن در نظر بگیرید و در این ساعات استفاده از تلفن همراه را کنار بگذارید.
  • تا حد امکان برنامه های مختلف مانند انواع بازیها و برنامه های اینترنتی را از گوشی حذف کنید. به گوشی خود تنها به عنوان یک وسیله ارتباطی نگاه کنید و تنها در یک شبکه اجتماعی حضور داشته باشید.
  • یکی از روشهای ترک اعتیاد به تلفن همراه، رفتن به کوه، طبیعت و مناطق بکری است که دارای سرویس های مخابراتی و اینترنت نمی باشند. با این کار علاوه بر گردش و تفریح از گوشی همراه نیز کمتر استفاده می کنید.
  • وجه تمایز میان زندگی واقعی و زندگی مجازی را درک کنید. زندگی مجازی تنها بخشی از زندگی واقعی است و شما تمام زندگی افراد را مشاهده نمی کنید.
  • ساعات استفاده از گوشی را محدود کنید. برای انجام این کار می توانید ساعت هشدار تلفن همراه خود را فعال کنید تا پس از مدت مشخص به شما یادآوری کند تا در یک محدوده زمانی خاص مجاز به استفاده از گوشی باشید.
  • بسیاری از پیامرسان ها که اطلاعات و اخبار روزانه را در اختیار شما قرار می دهند استرس زا هستند. این برنامه ها را حذف کنید، نیازی نیست که بیشتر زمان خود را صرف مشاهده کارهای دیگران کنید.
  • جایگزین های مناسبی به جای گروههای مجازی داشته باشید. اگر برای داشتن ارتباط اجتماعی تمایل دارید، این زمان را صرف گفتگوهای حضوری کنید.
  • تلفن همراه خود را در ساعات مشخصی خاموش کنید و زندگی بدون موبایل را تجربه کنید. هرگز تلفن همراه خود را هنگام خواب به نزد خود نبرید.