گشت و گذار در باغ موزه نگارستان 

 باغ موزه نگارستان یا قصر نگارستان حدود ۲۰۰ سال پیشبه دستور فتحعلی شاه قاجار به عنوان یک عمارت ییلاقی و حکومتی خارج از محدوده دارالخلافه تهران و محله بهارستان کنونی ساخته شد. نگارستان در گذشته وسعت زیادی نسبت به امروز داشت.

باغ دارای چند حوض خانه و سه عمارت به نام های نگارستان، دلگشا و قلمدان بود که به سبک کلاه فرنگی (معماری رایج در دوره قاجار) بنا شده بودند. در زمان قاجار در هر کدام از تالارهای باغ نقاشی های دیواری بزرگ و باشکوهی از شاه و درباریانش از استادانی مثل میرزاجانی نقاش، میرزابابا نقاش باشی و … به چشم می خورد، همین موضوع باعث شد تا نام نگارستان را برای این باغ انتخاب کنند.

ساخت نگارستان و توسعه آن چگونه انجام شد؟

با گذشت زمان عمارت ها یکی پس از دیگری تخریب شدند و از مساحت باغ کم شد تا این که در دوره پهلوی اول عمارت مرکزی (ساختمان کنونی) با ۶۴ اتاق و ۴ سالن ساخته شد. گفته می شود که مرزهای باغ از شمال به میدان بهارستان، از شرق به دروازه شمیران و از غرب تا خیابان صفی علیشاه ادامه داشت. اما در گذر زمان تخریب های متعددی اطراف آن صورت گرفت و وسعتش کم و کمتر شد و اکنون تنها ۱۱۴۶۹ مترمربع مساحت دارد.

تاج گذاری محمدشاه قاجار در باغ نگارستان

محمدشاه قاجار در باغ نگارستان روی تخت طاووس نشست و تاج گذاری کرد و به سلطنت رسید. در باغ نگارستان یکی از تلخ ترین اتفاقات تاریخ ایران را رقم خورد و آن قتل میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی بود که به دستور محمدشاه انجام شد و آن مرد بزرگ را در یکی از حوض خانه های باغ خفه کردند.

میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی صدراعظم ایران و مردی با تدبیر بود که با سیاست های اتخاذ شده در رابطه با انگلیس بسیار مخالفت می کرد و همین مخالفت ها موجب شد تا شاه قاجار دستور قتل او را صادر کند. وی در یکی از حوض خانه های باغ نگارستان خفه شد و به تاریخ پیوست.

برای مطالعه شما: ماسوله را نمی توان نوشت، ماسوله را باید دید

تغییرات باغ در دوران ناصری

در زمان ناصرالدین شاه تغییراتی در محدوده مرزبندی های شهر تهران صورت گرفت و باغ نگارستان وارد محدوده پایتخت شد. در این زمان باغ نگارستان جنبه سیاسی خود را از دست داد و در اختیار بخش های فرهنگی کشور قرار گرفت.

اولین مدرسه صنایع مستظرفه

در زمان مظفرالدین شاه و به تبعیت از اروپایی ها، اولین مدرسه کشاورزی و اولین مدرسه صنایع مستظرفه (هنرهای زیبا مانند نقاشی، منبت کاری، موزاییک سازی، مجسمه سازی و …) به سرپرستی کمال الملک در باغ نگارستان افتتاح شد. سپس یک عمارت زیبا مطابق با معماری ایرانی توسط یک معمار روس در بخش شمالی باغ ساخته شد.

نگارستان، رضا شاه و پروین اعتصامی

در زمان رضا شاه و در سال ۱۳۰۷ خورشیدی اعتماد الدوله قراگوزلو (میرزا یحیی قراگوزلو) که در آن سال ها وزیر فرهنگ ایران بود باغ نگارستان را به محل دائمی تحصیل علم تبدیل کرد و نام آن را دارالمعلمین گذاشت.

پس از گذشت ۴ سال در سال ۱۳۱۱ شمسی، دارالمعلمین تغییر نام پیدا کرد و با نام دانشسرای عالی به فعالیت خود ادامه داد.

در سال ۱۳۱۵ خورشیدی نیز یک عمارت بزرگ به عنوان کتابخانه در شمال شرقی باغ بنا شد و پروین اعتصامی به عنوان معاون کتابخانه در آن مشغول به کار شد. همچنین در همان سال سردیس برنز فردوسی توسط یک مجسمه ساز فرانسوی ساخته و در مقابل دانشسرای باغ نصب شد.

در دوره محمد رضا شاه از سال ۱۳۲۵ به تدریج دانشکده هایی که در طول سال ها در مجموعه نگارستان دانشجو می پذیرفتند به محل دانشگاه تهران منتقل شدند. در سال ۱۳۳۵ موسسه دهخدا، موسسه زبان های خارجی، موسسه جغرافیا و کلاس های عمومی دانشکده ادبیات به محل امروزی باغ نگارستان انتقال یافتند.

همچنین در سال ۱۳۳۷ موسسه تحقیقات علوم اجتماعی به همت دکتر غلام حسین صدیقی در این مکان آغاز به کار کرد.

تصمیم به تخریب نگارستان!

در اوایل دهه شصت خورشیدی با توافقی که دانشگاه تهران و سازمان برنامه و بودجه انجام دادند تصمیم بر آن شد تا باغ نگارستان برای ایجاد پارکینگ و تعمیرگاه به طور کل تخریب شود که خوشبختانه اعتراض چند تن از استادان و فارغ التحصیلان دانشگاه مانع از انجام این کار شد.

چند سال بعد پس از مرمت و بازسازی بخش های مختلف باغ سرانجام در سال ۱۳۹۲ باغ موزه نگارستان با نظارت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران به روی عموم باز شد.

نگاعی به معماری باغ نگارستان

باغ موزه علاوه بر جذابیت های طبیعی از لحاظ تاریخی و هنر معماری و موقعیت قرار گیری بسیار حائز اهمیت و ارزش می باشد. زمانی که شما وارد این باغ موزه می شوید یک حوض چند ضلعی و شمعدانی هایی که در دور و بر آن قرار دارد را نیز مشاهده خواهید کرد که در همان ابتدا از زندگی روزمره دورتان می کند.

هر گوشه از باغ حوض و آب نما و آثار هنری بسیار خاص می بینید، باغ موزه قسمتهای مختلفی دارد، موزه مکتب کمال الملک با بیش از ۱۳۰ نقاشی از این نقاش هنرمند و شاگردان وی که قطعا تماشای این آثار هنردوستان را مجذوب می کند.

تالار اسفرجانی شامل تابلو های اثر استاد علی اسفرجانی است که به وصیت ایشان ۱۸ اثر مینیاتور و معرق چرم به دانشگاه تهران اهدا شده و در حال حاضر قابل مشاهده می باشد.

تالار مجموعه ملک الشعرای بهار شامل اسناد دیجیتال، دست نوشته‌ها، عکس و کتاب‌های این شاعر بزرگ ایران در یک گوشه از باغ در کنار کافه درون باغ یک بنا به نام حافظیه وجود دارد که یاد شیراز و مقبره حافظ را تداعی می کند، تالار جهانگیر ارجمند شامل مجسمه چهره‌های سرشناس ایرانی حتی سیاست‌ مداران خارجی که همگی هنر دست جهانگیر ارجمند هستند.

تالار منیر فرمانفرمائیان شامل آثار خیره‌کننده ای و سبکی متمایز است، فرمانفرمائیان تنها هنرمندی است که در ۴۰ سال اخیر از ترکیب آینه‌کاری، اشکال هندسی و نقش‌مایه‌ها و نقاشی پشت شیشه برای خلق آثار مدرن و متفاوت خود استفاده کرده است.