استفاده از مطالب، تصویرسازی ها، عکس ها، فیلم ها و پادکست ها با ذکر منبع و لینک مستقیم به وب سایت پلاك 52 بلامانع است.
موزه ی فرش تهران شاهکاری از معماری معاصر که توسط معمار معروف استاد عبدالعزیز فرمانفرمائیان ساخته شد و در پارک لاله تهران چون نگینی درخشان از فرهنگ ایران می درخشد. اولین چیزی که باید در بازدید از موزه تاریخی فرش ایران به آن توجه کنید خود ساختمان موزه است. اگر دقت کنید می‌بینید که این بنا شبیه یک دار قالی غول پیکر است!
این هنر عبدالعزیز میرزا فرمانفرمائیان، معمار ایرانی است. او همچنین ساختمان را به گونه‌ای طراحی کرد که ستون‌ها بر روی ساختمان سایه بیاندازند تا دمای گرم در تابستان به این ترتیب کاهش یابد. این موزه دارای دو سالن اصلی است که یکی برای نمایش بیش از ۱۵۰ نوع فرش ایرانی و دیگری برای نمایشگاه‌های مختلف موقت و فصلی است.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان متولد سال ۱۲۹۹ و از معماران معروف ایرانی است که بسیاری او را بنیان‌گذار نظام مهندسی نوین در ایران می‌دانند. فرمانفرمائیان پس از گذراندن تحصیلات در دانشگاه هنرهای زیبای پاریس به ایران برگشت و در سال ۱۳۳۳ اولین دفتر مهندسین مشاور ایران را افتتاح کرد. وی چند سال به تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول بود.
از فرمانفرمائیان آثار بسیار زیادی به جا مانده که شاید مهم ترین و خاطره‌انگیزترین‌شان ورزشگاه آزادی تهران باشد. علاوه بر ورزشگاه آزادی او طراحی ساختمان‌های پرشماری را بر عهده داشته که از میان آن‌ها می‌توان به ساختمان شرکت نفت، مسجد دانشگاه تهران، ساختمان وزارت کشاورزی و وزارت کار و وزارت پست و تلگراف و تلفن، فرودگاه مهرآباد، کاخ مادر سعدآباد، کاخ نیاوران، ساختمان اداری صدا و سیما، موزه فرش تهران و ساختمان بورس تهران اشاره کرد. طرح اولیه فرودگاه جدید امام خمینی و اولین طرح جامع شهری تهران نیز از آثار اوست.
عبدالعزیز فرمانفرمائیان پس از انقلاب از ایران مهاجرت کرد و در ۳۵ سال آخر عمرش که در خارج از ایران سپری شد اثر خاصی از او ثبت نشده. وی سال ۱۳۹۲ در ۹۳ سالگی در اسپانیا درگذشت.
چرا معماری موزه فرش تهران درخشان است؟
موزه ی فرش تهران علاوه بر محتوای درونی آن، از بیرون نیز نشانگر صنعت فرش بافی و تاریخچه ی آن در ایران است. چرا که نمای بیرونی موزه به شکل دار قالی طراحی شده و نمایی چشم گیر و زیبا به این بنا بخشیده است.
بنای موزه ی فرش تهران 3400 متر مربع است که در زیربنایی با مساحت 12000 متر مربع ساخته شده است. این بنا به دستور فرح پهلوی در جهت توسعه ی فرهنگی شهر تهران پس از موزه ی هنر های معاصر ساخته شد.
پلان موزه فرش به گونه طراحی شده است که دارای یک لابی در مرکز می باشد و از این لابی می توان به گالری های مختلف دسترسی داشت. یکی از زیباهایی طراحی داخلی موزه استفاده از سقف کاذب است که با نورپردازی ویژه ای زیبایی آن را چند برار کرده است.
هدف اصلی این موزه شکل گیری مکانی مناسب و هدفمند برای توسعه ی پژوهش های صنعت فرش و تاریخچه ی آن در ایران بود. هم چنین این موزه علاوه بر اینکه کلکسیون کاملی از فرش های ایرانی در مناطق مختلف است، به عنوان محل برگزاری نمایشگاه های فرش موقت از بافندگان ایرانی و بین المللی نیز به شمار می آید.
موزه فرش ایران در ضلع شمالی پارک لاله قرار دارد و در زمان ساخت از عناصر اصلی بلوار کشاورز کنونی به حساب می آمد. این موزه که اکنون روبه‌روی فروشگاه سپه خیابان فاطمی واقع شده است، در 22بهمن ماه 1356 با حضور فرح پهلوی افتتاح شد.
ساختمان موزه فرش ایران معماری چشم‌گیری دارد که در خور این فرهنگ اصیل ایرانی است. آذین‌های نمای بیرونی آن شبیه به دار قالی طراحی شده است که نمادی از صنعت بافت فرش است.
سطح نمایشی موزه مساحتی برابر 3400 مترمربع را در بر می‌گیرد که شامل دو تالار است و برای نمایش انواع قالی‌های دست بافت و گلیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در تالار طبقه همکف به نمایشگاه دایمی از قدیمی ترین فرش های ایران و جهان برقرار است. و تالار فوقانی جهت برگزاری نمایشگاه‌های موقت گلیم و قالی طراحی شده است.
در فضای سبز موزه ی فرش تهران بنایی با شکل خاص و به صورت دیواری دو جداره و بدون سقف ساخته شده است. به گفته ی کامران دیبا، که خود از مهندسین طراح موزه ی فرش بوده است، عناصر به کار رفته در فضای این موزه، خالص ترین و ساده ترین فرم یک مسجد است و این نظری است که معماران عرب درباره ی معماری موزه ی فرش تهران داشته اند.
در ورودی موزه فرش یک لابی مرکزی به عنوان فضای انتظار طراحی شده است. وروردی گالری ها از این فضا تامین می شود و ورود و خروج از یک درب اصلی صورت می گیرد. همانطور که در پلان می بینید در اطراف مربع مرکزی فضاهای خدماتی تعبیه شده اند که در سطحی پایین تر از راهرو ها قرار دارند.
مساحت نمایشگاه دائم که در طبقه ی همکف واقع شده 1500 متر مربع است و در بدو ورود به نمایشگاه نقشه ای از ایران دیده می شود که مراکز قالی بافی بر روی آن مشخص شده اند.
فرم این بنا به صورتی معماری شده که کمترین ارتباط را با فضای بیرون داشته باشد که این موضوع بی ارتباط با نگهداری بهینه از فرش های داخل موزه نیست. کنترل هوای ورودی و خروجی موزه کمک می کند که دستگاه های تهویه و کنترل رطوبت که بین سقف اصلی و سقف کاذب جایگذاری شده اند، عملکرد بهینه و مطلوبی داشته باشند.
نمایشگاه دائمی سقفی کاذب دارد که به شکل مربع های پر و خالی ساخته شده اند. این سقف علاوه بر طراحی زیبایی که دارد و زیبایی بصری که ایجاد کرده، پوششی بسیار مناسب برای تاسیسات داخلی فضای نمایشگاه است.
از آنجایی که جنس فرش های موجود در موزه از مواد آلی است، به راحتی در معرض رطوبت، دچار آسیب می شود. از این رو تاسیسات داخلی سالن به نحوی تنظیم شده اند که مانع ورود گرد و خاک، رطوبت، حشرات و دیگر موارد آسیب زننده شوند.
از دیگر ویژگی های معماری موزه فرش تهران می توان به نورپردازی اختصاصی آن اشاره کرد. معماری این بنا به شکلی صورت گرفته که کمترین نور به داخل بنا تابیده شود، زیرا اشعه ی مادون قرمز نور خورشید و حرارت آن برای فرش ها مخرب است. برای نور پردازی داخل موزه از لامپ های خورشیدی استفاده می شود که بر روی ریل نصب شده اند و زاویه تابش متغیر دارند. در واقع به غیر از قسمت حوض خانه در تالار مرکزی نور طبیعی به بخش دیگری نفوذ ندارد.
کتاب بخوانید و بخوانید
در کتابخانهٔ موزه حدود ۳٬۵۰۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنردوستان و پژوهشگران قرار می‌گیرد. پژوهش در سوابق، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش، خاصه در ایران، گردآوری و خریداری نمونهٔ انواع قالی‌های دست بافت ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان، از اهداف موزه به‌شمار می‌آید.
نمازخانه موزه فرش تهران
یکی از مهمترین قسمت های موزه ی فرش نمازخانه ی این موزه است که توسط کامران دیبا طراحی شده. کامران دیبا که معمار بناهای فرهنگی مهمی در تهران چون موزه هنر های معاصر تهران نیز بوده است، در این بنا هم معماری پیشرو خود را نشان داده است. این بنا در خیابان کارگر و در فضای سبز موزه قرار دارد. طراحی زیبا و متفاوت این نمازخانه، این بنا را تبدیل به یکی از مینیمال ترین عبادت گاه های جهان کرده است. کامران دیبا این بنا را نمونه ی ارتقا یافته ای از نمازخانه ی دانشگاه شهید باهنر کرمان ساخت که دارای فرمول شکاف متشابهی با نمازخانه موزه فرش است.
نمازخانه ی موزه ی فرش که در راه ورود به موزه قرار گرفته است با دیوار های بلند بتنی تضاد زیادی با محوطه ایجاد کرده. دیوارهای بتنی در کنار هم به شکل یک مکعب بدون سقف هستند و در میان هر دیوار یک شکاف وجود دارد. سادگی این بنا با توجه به کاربری آن و دور ساختن انسان از محوطه ی بیرونی آرامش خاصی به مخاطبان می دهد.
در میان شکاف ورودی، به نشانه ی تقدس بنا یک جفت کفش مسی قرار دارد. با ورود به شکاف اول متوجه وجود مکعب کوچکتری در مکعب اصلی خواهیم شد.
اضلاع مکعب بزرگ تر در جهت چهار جهت اصلی جغرافیایی قرار دارند. اما مکعب کوچکتر با کمی چرخش رو به قبله طراحی شده است. در جهت قبله شکاف دیوار های هر دو مکعب رو به هم افتاده اند و از میان آن فضای بیرون قابل رویت است. از میان شکاف این دو دیواره، ستونی به نام الله مشخص است که نمایانگر جهت قبله است.
